Vitorchiano is een pittoresk en gezellig stadje. Het was oorspronkelijk een Etruskische stad, gelegen op een hoogte van peperino, een vulkanisch gesteente. De stad is driehoekig en langs 2 kanten beschermd door 2 diepe ravijnen. De vallei wordt gevormd door 2 rivieren: de Vezza en de Rio Acqua Fredda.
Je komt de stad binnen via de Porta Romana, met aan weerszijden 3 torens en een stadsmuur.
Vitorchiano heeft een speciale band met Rome. De inwoners van dit kleine stadje beschouwen zichzelf als inwoners van Rome, alhoewel ze veel dichter bij Viterbo aanleunen. De alliantie met Rome bestaat al sinds de 13de eeuw. Vitorchiano werd in die eeuw tweemaal geplunderd door Viterbo en de inwoners van Vitorchiano riepen de hulp van Rome in om zich te verdedigen tegen Viterbo. Ze onderwierpen zich aan het gezag van Rome en samen sloten ze een pact af, genoemd ‘Fidelato’. Als erkenning en als teken van vriendschap bouwden de Romeinen de stadsmuren en verleenden ze het embleem SPQR aan Vitorchiano. Op de Porta Romana, de toegangspoort van het stadje, zie je dit embleem met SPQR erop (senatus populusque romanus). Ook op de deuren van verschillende huizen vind je dit embleem terug, er is zelfs één met de afbeelding van Romulus en Remus.
Vitorchiano had het privilege om elk jaar 10 mannen naar Rome te sturen die een militaire opleiding kregen en deel uitmaakten van de wacht. Ze werden ‘Fideli’ genoemd. Zelfs tot op vandaag nemen nog steeds inwoners van Vitorchiano deel aan officiële ceremonies in Rome (bijvb. op 21 april), gekleed in hun renaissance kostuum, ontworpen door Michelangelo Buonarroti. Een voorbeeld van een kostuum vind je terug in het stadhuis.
Via de hoofdstraat komt je eerst uit op een pleintje met een middeleeuwse fontein uit de 13de eeuw (‘fontana a fuso’). Deze fontein gelijkt erg op de fonteinen uit Viterbo. De afbeeldingen van de 4 evangelisten staan erop afgebeeld (de engel voor Mattheus, de leeuw voor Marcus, de adelaar voor Johannes en het kalf voor Lucas)
De hoofdstraat is een gezellige straat en leidt naar de mooie klokkentoren.
Het oudste deel van Vitorchiano ligt achter de horlogetoren en het Palazzo Comunale. Je komt er binnen via de ‘Porta della Neve’, een verwijzing naar de legende waarbij het in augustus zou gesneeuwd hebben op de poort.
Het Palazzo Comunale heeft nog een verdedigingstoren die je kan beklimmen en waar je een uitzicht van 360° hebt op de omgeving. Deze hoge toren stond symbool voor de macht van de stad. In de onmiddellijke omgeving van het stadhuis is het ex convento Sant’Agnese, dat nu een wellness centrum is.
Interessant is een bezoekje aan de kerk van Santa Maria Assunta in Cielo. Het is de oudste kerk van Vitorchiano, ze werd gebouwd in de 13de eeuw. Deze kerk heeft het oudste orgel van de provincie Viterbo (17de eeuw). Opmerkelijk is het hoofdportaal met een roosvenster en 2 rechthoekige vensters. Op de zijkant is er een mooi gotisch portaal met een driehoekig timpaan.
Binnen in de kerk zijn er oude fresco’ s uit de 14de, 15de en 16de eeuw en een doopvont in peperino uit de 16de eeuw.
Links vooraan in de kerk is er een houten kruisbeeld uit 1590. Bij de restauratie in 2009 vond men een luikje waarin een briefje zat met de naam van de maker ervan.
Het is aangenaam om door de oude straatjes te wandelen. De huizen van het oudste deel zijn helemaal vergelijkbaar met deze uit de middeleeuwse wijk San Pellegrino in Viterbo. De ornamenten (met diamantversieringen) komen ook voor in Viterbo en ook de buitentrappen zijn typisch Viterbees.
Ook het ‘casa del Vescovo’ uit de 15de eeuw heeft een buitentrap. Het is het huis waar de bisschop verbleef als hij op bezoek kwam.
In de via Santa Rosa ligt het huis waar Santa Rosa verbleef, er eerder vervallen bij. Santa Rosa heeft in Vitorchiano één van haar mirakels verricht. Ze zou een blinde genezen hebben.
Aan de overkant van het huis van Santa Rosa, staat een mooi huis met een wapenschild van de familie Colonna, een adelijke familie uit de middeleeuwen en renaissance. In het huis zijn verscheidene zuilen verwerkt, deze verwijzen naar de naam.
De via Belvédère leidt naar het uiteinde van het stadje, waar je een prachtig zicht hebt op de vallei.
Een ander opvallend gebouw is het huis van de iman in de joodse wijk:
Vitorchiano is heel gekend voor de bewerking van peperino. Er staan verschillende beelden rond het stadje. Een opmerkelijk beeld is de Moai van Vitorchiano.
Buiten de muren van het oude centrum ligt er een bijzonder kerkje: de Chiesa della Madonna di San Nicola. Dat kerkje bestaat slechts uit 1 schip. Vanbuiten ziet het er niet mooi uit, maar van binnen is het rijkelijk versierd met fresco’ s van verschillende kunstenaars uit verschillende periodes (16de tot 18ste eeuw). De fresco in de absis dateert uit 1541 en stelt het laatste oordeel voor. Op het hoofdaltaar zie je de oudste fresco van de kerk. Deze stelt de Madonna di San Nicola voor, beschermster van jonggehuwden.
Zeker ook de moeite is de pioenrozentuin Centro Botanico Moutan. Deze tuin is enkel open in april en mei.
Vitorchiano is een stadje met veel tradities en er zijn heel wat festiviteiten. Inlichtingen bij het plaatselijke toeristenbureau (bevindt zich achter de fontein bij de ingang naar het oudste deel van de stad).
